کمک صندوق های سهامی به رشد بازار 

صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه ایران از سال ۱۳۸۸-۱۳۸۷ به‌صورت عملی فعالیت خود را آغاز کردند. در ابتدا، این صندوق‌ها محدود به صندوق‌های سهامی بودند، اما اگر از همان زمان تاکنون عملکرد آن‌ها را بررسی کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که بازدهی این صندوق‌ها از سایر بازارهای مالی به‌مراتب بالاتر بوده است.
برای مثال، صندوق اکسیر فارابی که از آذرماه ۱۳۸۸ فعالیت خود را آغاز کرده، طی ۱۵ سال حدود ۳۰,۰۰۰ درصد رشد داشته است. این میزان بازدهی در مقایسه با سایر بازارها بسیار چشمگیر است. در همین بازه زمانی، قیمت سکه حدود ۲۲,۰۰۰ درصد رشد کرده که البته همچنان کمتر از رشد صندوق‌های سهامی است. همچنین، بازارهای مسکن و ارز هرکدام به‌ترتیب حدود ۵,۰۰۰ و ۰۰۰,۸ درصد رشد داشته‌اند.
البته، عملکرد صندوق‌ها در دوره‌های زمانی مختلف دستخوش تغییر شده و سرمایه‌گذاران باید متناسب با شرایط بازار، تغییراتی را در سبد دارایی‌های خود اعمال کنند. به‌عنوان نمونه، در مردادماه ۱۳۹۹، بسیاری از سهامداران در بورس متحمل زیان‌های سنگینی شدند. این تجربه باعث شد که سرمایه‌گذاران تمایل بیشتری به سرمایه‌گذاری غیرمستقیم از طریق صندوق‌های سهامی پیدا کنند و همین امر موجب رشد این صندوق‌ها شد.اگر بخواهیم عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری را در بازه زمانی کوتاه‌تری بررسی کنیم، باید به رکود بازار پس از سال ۱۳۹۹ اشاره کنیم. در این دوره، بازدهی صندوق‌های سهامی کاهش یافت، اما در مقابل، بازار سکه تحت تأثیر افزایش قیمت دلار و رشد قیمت اونس جهانی طلا، رشد قابل‌توجهی را تجربه کرد. این موضوع موجب شد که در سال‌های اخیر، سکه عملکرد بهتری نسبت به صندوق‌های سهامی داشته باشد. بااین‌حال، مقایسه این بازارها نیازمند یک تحلیل جامع و منصفانه است و نباید صرفاً به درصدهای نهایی توجه کرد، چرا که چنین رویکردی ممکن است به برداشت‌های نادرست منجر شود.

مزایای سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها نسبت به بازارهای موازی
یکی از مهم‌ترین مزایای صندوق‌های سرمایه‌گذاری، مدیریت آن‌ها توسط متخصصان بازار سرمایه است. این مدیران با استراتژی‌های حرفه‌ای، ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش داده و از نقدشوندگی بالای دارایی‌های صندوق‌ها نسبت به سایر بازارهای موازی بهره می‌برند.
همچنین، سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها با مبالغ بسیار کم، مثلاً از ۱۰۰ هزار تومان، امکان‌پذیر است. درحالی‌که برای ورود به بازارهایی مانند مسکن یا خودرو، سرمایه‌گذاران به مبالغ بسیار بالاتری نیاز دارند. البته، نوسانات بازارهایی مانند املاک و مستغلات یا خودرو بحثی مفصل است که بررسی آن در این مطلب نمی‌گنجد. با توجه به گسترش صندوق‌های سرمایه‌گذاری پس از سال ۱۳۹۹ و تنوع بالای آن‌ها در بازار، این گزینه می‌تواند برای سرمایه‌گذاری بلندمدت انتخابی مناسب باشد. چراکه علاوه بر کاهش ریسک در شرایط بحرانی بازار، سود مناسبی را نیز برای سرمایه‌گذاران به همراه دارد.

تحلیل بازار با شاخص وارن بافت
برای داشتن تحلیلی علمی از وضعیت فعلی بازار، می‌توان از شاخص وارن بافت استفاده کرد. این شاخص نسبت ارزش بازار سرمایه هر کشور به تولید ناخالص داخلی (GDP) آن را نشان می‌دهد. بر اساس این شاخص:
اگر نسبت مذکور بین ۸۰ تا ۹۸ درصد باشد، ارزش بازار سرمایه متعادل است.
اگر این عدد از ۱۰۰ درصد فراتر رود، بازار بیش‌ارزش‌گذاری شده است (مانند آمریکا ۲۰۸، ژاپن ۱۸۱، فرانسه ۱۱۹ و کانادا ۱۶۳درصد).
درصورتی‌که این نسبت تا ۶۲ درصد کاهش یابد، بازار نسبتاً کم‌ارزش محسوب می‌شود (مانند چین ۶۴ و آلمان ۶۳درصد).
اگر این عدد از ۳۰ درصد کمتر شود، بازار بسیار کمتر از ارزش واقعی خود ارزیابی شده و پتانسیل رشد بالایی دارد.
در ایران، این شاخص حدود ۳۰ درصد برآورد می‌شود که نشان‌دهنده پتانسیل رشد بسیار بالای بازار سرمایه است. این وضعیت تنها مختص ایران نیست؛ کشورهایی مانند ایتالیا (۴۱درصد)، برزیل (۴۰درصد) و روسیه (۲۴درصد) نیز شرایط مشابهی دارند. طی چند ماه اخیر، رشد بازار سرمایه در ایران، نشانه‌ای از حرکت به‌سوی ارزش واقعی آن است. بااین‌حال، برای دستیابی به جایگاه واقعی خود، همچنان مسیر طولانی در پیش دارد.
نتیجه‌گیری
رقابت بین صندوق‌های سرمایه‌گذاری موجب شده است که این نهادها برای سودآوری بیشتر، عملکرد خود را بهبود ببخشند. این رقابت نه‌تنها به نفع سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای است، بلکه بازار و فعالان تخصصی آن را نیز تقویت می‌کند. ازآنجایی‌که صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توانند بستری امن و کم‌ریسک برای ورود سرمایه‌گذاران جدید به بازار باشند، می‌توان انتظار داشت که در آینده، این ابزارهای مالی نقشی کلیدی در توسعه و تعمیق بازار سرمایه ایفا کنند.

• رضا کشاورز حداد - مدیر محتوای گروه مالی فارابی

• شماره ۵۷۹ هفته نامه اطلاعات بورس